Kimyasal Semboller :
Artık bir bileşiğin elementlerden oluştuğunu ve bileşiklerin, elementlerin bileşik içerisinde belli oranlarda bulunduklarını öğrendik. Kimyasal reaksiyonlarının elementlerin bileşiklerin karşılıklı etkileşmelerinden başka birşey olmadığını da öğrendiğimize göre kimyasal reaksiyonları daha basit ve anlaşılır şekilde ifade edebiliriz. Bunun için yapmamız gereken şey uzun isimler yerine kimyasal reaksiyonların temel elemanları olan elementlerin isimlerini sembollerle göstermek bu işi daha da basitleştirebilir. İsviçreli kimyacı J.J. Berzelius’a (1779-1848) gelinceye kadar elementler için kullanılan semboller herhangi bir sistem izlememişlerdir. Berzelius’un önerisi üzerine (1814) her elementin latince başharfi sembol olarak kabul edilmiştir. Örneğin; Oksijen için O, hidrojen için H gibi. Azot N ile gösterilir çünkü nitrojen kelimesinden sembolü türetilmiştir. Bugün bilinen 110 element olduğu düşünülürse alfabadeki 28 harfin bu işe yetmeyeceği açıktır (türkçe karakterlerin hiçbiri bu tür isimlendirmede kullanılmadığından). Bu nedenle eğer farklı elementlerin ilk harfleri aynı olabilir. Hidrojen helyum örneğinde olduğu gibi bu durumda diğer elementin ikinci veya üçüncü hafrleride sembollerde kullanılır. Bu nedenle helyumunki He dir. Bu semboller yazılırken yukarıda da olduğu gibi sembol tek harften meydana geliyorsa büyük iki harften meydana geliyorsa birinci harf büyük ikinci harf küçük olacak şekilde sembolize edilir. Peryotlar cetvelinde herbir elementin adı ve sembolünü bulabilirsiniz.
Kimyasal Formüller :
Artık elementlerin sembolerini birbirleri ile birleşme oranlarını biliyoruz. Şimdi kimyasal formüllerin nasıl yazılacağını ve okunacağını görmey çalışalım. Syuyun daha önce 2 atom hidrojen ve bir atom oksijenden meydana geldiğini söylemiştik. Hidrojenin sembolünün H ve oksijenin sembolünün O olduğunu biliyoruz. Bu durumda su için aşağıdaki formülleri uydurabiliriz.
|
H2O1 |
2H1O |
O1H2 |
1O2H |
|
H2O1 |
2H1O |
O1H2 |
1O2H |
|
H2O1 |
2H1O |
O1H2 |
1O2H |
Fakat yukarıdaki ifadelerden hiçbiri suyu göstermek için kullanılmaz ve bu konuda genel bir adlandırma standardı söz konusudur. Formüller yazılırken, öncelikle pozitif değerlikli olan element yazılır. Sonra moleküldeki sayısı altına indis olarak belirtilir. İkinci atom yazılır ve molekğldeki sayısı altına indis olarak belirtilir. Molekül içerinde atomdan 1 tane varsa indis olarak bu 1 konulmaz. Bu nedenle H ve O karşılaştırırsak H +1 değerli, ve O -2 değerli olduğunu görürüz. Bu durumda Su için H2O yazmalıyız. Oksijenin altına indis olarak 1 konulmadığına dikkat edin.
Bu örnekten de görüldüğü gibi formülleri doğru yazmak için molekül içindeki türlerin yükleri konusunda fikir sahibi olmamız gerekir (Tablo-1).
BİLEŞİK FORMÜLLERİNİN YAZILMASI VE ADLANDIRILMASI
Bazı moleküllerin formülleri aşağıda verilmiştir. Daha fazla ayrıntı için yukarıdaki linki kullanın
NiS, PbBr4, Pb3N2 , Fe2S3 , FeI2 ,Hg2F2
,Cu2S , SnCl2 HgO,
Sn3P4, NiS2, PbCl2, Sn3N4 ,
FeS, FeBr3 ,HgF2, CuS, SnI4 , Hg2O ,
Pb3P4, NiO, SnO2,
PbO2, Fe2O3
, CuI, Hg2Cl2, CuO, Sn3N2, Hg2O2,
CuCl2